Klaar met gezinsplanning? Sterilisatie is een permanente vorm van anticonceptie die steeds meer vrouwen overwegen. Je hoeft je dan geen zorgen meer te maken over ongewenste zwangerschap. Maar bedenk wel goed dat het een medische ingreep betreft die permanent en niet zomaar omkeerbaar is. Hier krijg je alle belangrijke informatie over vrouwelijke sterilisatie – hoe het werkt, de kosten en mogelijke alternatieven.
WAT IS STERILISATIE VROUW? STERILISATIE BETEKENIS
Wat is steriliseren? Sterilisatie bij vrouwen, ook bekend als tubaligatie, is een chirurgische ingreep voor permanente anticonceptie. Dit betekent dat je na sterilisatie niet meer zwanger kunt worden. Tijdens de operatie worden de eileiders doorgesneden, afgesloten of verwijderd om te voorkomen dat eicellen en zaadcellen samenkomen. Een optie is eileiders dichtbranden als mogelijkheid voor sterilisatie bij vrouwen.
Vrouwen overwegen sterilisatie als ze op zoek zijn naar een permanente anticonceptiemethode, bijvoorbeeld omdat ze klaar zijn met gezinsvorming of geen kinderen willen. Hoewel het in bepaalde gevallen mogelijk is om de procedure ongedaan te maken, moet je de beslissing tot sterilisatie goed overdenken en het alleen doen als je absoluut zeker weet dat je geen kinderen (meer) wilt. Als je niet zeker bent of je nog kinderen wilt, zijn andere anticonceptiemethoden mogelijk geschikter (hierover later meer…).
HOE BETROUWBAAR IS STERILISATIE VROUW?
Sterilisatie wordt beschouwd als een van de meest betrouwbare anticonceptiemethoden. De Pearl Index, die de betrouwbaarheid van anticonceptiemethoden meet, is voor sterilisatie ongeveer 0,1 tot 0,3. Dit betekent dat van de 1.000 vrouwen die na sterilisatie seks hebben, er jaarlijks slechts één tot drie zwanger worden. Ter vergelijking: de koperspiraal heeft een Pearl Index van 0,3 tot 0,8; de pil varieert van 0,1 tot 0,9 – sterilisatie scoort dus erg goed op het gebied van veiligheid.
Hoewel de Pearl Index erg laag is, kan een zwangerschap ondanks sterilisatie niet volledig uitgesloten worden. In zeldzame gevallen kan er rekanalisatie optreden, wat betekent dat de doorgesneden eileiders zich opnieuw verbinden. Ook kunnen er chirurgische fouten optreden.
DE VOOR- EN NADELEN STERILISATIE VROUW
In tegenstelling tot het kiezen voor een hormonaal implantaat of een koperspiraaltje, is de beslissing voor sterilisatie een veel grotere stap voor vrouwen, aangezien deze meestal niet kan worden teruggedraaid. Sterilisatie is een medische ingreep waarvan je de voor- en nadelen goed moet afwegen voordat je een beslissing neemt. Zorg dat je de nadelen van sterilisatie bij vrouwen goed kent.
DE VOORDELEN VAN EEN TUBALIGATIE
- Hoge betrouwbaarheid: sterilisatie behoort tot de meest zekere vormen van anticonceptie.
- Duurzaamheid: na de ingreep hoef je je geen zorgen meer te maken over anticonceptie – behalve natuurlijk bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen.
- Hormoonvrije methode: in tegenstelling tot de pil of andere hormonale anticonceptiemethoden beïnvloedt sterilisatie de hormoonbalans niet.
- Op lange termijn kosteneffectief: ondanks dat de initiële kosten van een tubaligatie hoog kunnen zijn, bespaar je op de lange termijn geld.
- Geen blijvende bijwerkingen: na de genezingsfase zijn er meestal geen blijvende bijwerkingen van sterilisatie bij vrouwen.
- Spontaniteit: je kunt spontaan seks hebben zonder extra anticonceptiemaatregelen.
STERILISATIE VROUW NADELEN
- Onomkeerbaarheid: de beslissing om te steriliseren moet als definitief worden beschouwd, hoewel in enkele gevallen hersteloperaties mogelijk zijn.
- Chirurgische risico’s: zoals bij elke operatie zijn er risico’s, zoals infecties of complicaties door de narcose.
- Psychologische impact: sommige vrouwen ervaren na een tubaligatie een gevoel van gemis of twijfels over hun keuze.
- Geen bescherming tegen soa’s: sterilisatie beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. Daarom is het gebruik van condooms nog steeds belangrijk bij wisselende partners.
- Mogelijke spijt: vooral jongere vrouwen kunnen later mogelijk spijt krijgen van hun sterilisatie.
- Kosten: de operatie moet in de meeste gevallen zelf worden betaald. Vaak kunnen de kosten van een sterilisatie oplopen tot wel 1.500 euro.
HOE WERKT STERILISATIE VROUW?
Er zijn verschillende methoden beschikbaar voor sterilisatie bij vrouwen. De keuze voor de methode hangt af van verschillende factoren, waaronder de voorkeur van de patiënte, het advies van de arts en mogelijke medische indicaties.
LAPAROSCOPIE
Laparoscopie is de meest gebruikte methode voor sterilisatie. Bij deze minimaal invasieve procedure worden kleine incisies in de buik gemaakt, waardoor een camera en chirurgische instrumenten worden ingebracht.
Procedure voor laparoscopische sterilisatie:
- De patiënte krijgt een volledige narcose.
- Er worden twee tot drie kleine sneetjes (ongeveer 0,5 tot 1 cm) in de buik gemaakt.
- Via deze openingen worden een camera en chirurgische instrumenten ingebracht.
- De eileiders worden gelokaliseerd en vervolgens doorgesneden, gesloten (bijvoorbeeld met clips of ringen) of er wordt een klein stukje verwijderd.
- De incisies worden gesloten, meestal met oplosbare hechtingen.
Laparoscopie biedt een aantal voordelen: de operatie is kort (ongeveer 30 minuten) en minimaal invasief (je kunt er snel van herstellen). Bovendien laat de ingreep slechts kleine littekens achter en is er een lage kans op complicaties. Nadelen zijn de noodzakelijke volledige narcose en mogelijk lichte pijn en bloedingen in de eerste dagen na de procedure.
ABDOMINALE INCISIE (LAPAROTOMIE)
Een andere manier om sterilisatie uit te voeren is via een incisie in de buik. Deze methode wordt minder vaak gebruikt dan laparoscopie en komt meestal in aanmerking wanneer andere abdominale operaties tegelijkertijd moeten worden uitgevoerd, of wanneer laparoscopie om medische redenen niet mogelijk is.
Procedure van laparotomie:
- De patiënte krijgt een volledige narcose.
- Er wordt een grotere incisie (5 tot 10 cm) in het onderste deel van de buik gemaakt.
- De eileiders worden blootgelegd en vervolgens doorgesneden, gesloten of gedeeltelijk verwijderd.
- De incisie wordt gesloten met hechtingen of krammen.
Het voordeel van de incisie via de buik is dat andere operaties tegelijkertijd kunnen worden uitgevoerd en dat de chirurg goed zicht op de organen heeft. Maar er zijn ook nadelen: de operatie duurt langer, het herstel is langzamer, er blijft een groter litteken achter en het risico op complicaties is groter dan bij andere procedures.
VAGINALE SNEE (COLPOTOMIE)
Colpotomie is ook een methode voor tubaligatie. Deze benadering wordt echter het minst vaak toegepast, omdat het technisch veeleisender is en een hoger risico op complicaties heeft.
Procedure van colpotomie:
- De patiënte krijgt een volledige narcose of lokale verdoving.
- Er wordt een kleine incisie in de fornix uteri (achterin de baarmoeder) gemaakt.
- Via deze toegang worden de eileiders gevonden en vervolgens doorgesneden, gesloten of verwijderd.
- De incisie wordt gehecht.
Sterilisatie middels een vaginale incisie biedt het voordeel dat er geen zichtbare littekens achterblijven, en de procedure kan uitgevoerd worden onder lokale verdoving. Deze methode is echter technisch veeleisender, kent een groter infectierisico en biedt slechts beperkt zicht op de organen tijdens de ingreep.
WAT ZIJN DE KOSTEN VAN STERILISATIE VROUW?
De kosten voor sterilisatie bij vrouwen kunnen variëren van 500 tot 1.500 euro. De prijzen variëren naargelang leverancier en regio. Er kunnen extra kosten zijn voor vooronderzoek, anesthesie of nazorg. Hier vind je richtlijnen over de verschillende sterilisatiemethoden:
Laparoscopie: ongeveer 500 tot 1.000 euro
Incisie in de buik: ongeveer 1.000 tot 1.500 euro
Vaginale snee: ongeveer 800 tot 1.200 euro
WORDT STERILISATIE BIJ VROUWEN VERGOED DOOR DE ZIEKTEKOSTENVERZEKERING?
Nee, de zorgverzekering vergoedt de kosten van sterilisatie niet. In de meeste gevallen is er geen vergoeding en moet je de kosten van sterilisatie zelf dragen, omdat het een contraceptieve ingreep betreft. Kosten worden door de wettelijke zorgverzekeraars meestal alleen vergoed als er een medische noodzaak is, zoals:
- als een zwangerschap een aanzienlijk gezondheidsrisico voor de vrouw oplevert;
- bij bepaalde genetische aandoeningen die waarschijnlijk aan kinderen worden doorgegeven; en
- in uitzonderlijke gevallen van ernstige psychische aandoeningen.
Het is de moeite waard om bij je zorgverzekeraar na te vragen of en onder welke voorwaarden de kosten voor sterilisatie worden vergoed. Sommige zorgverzekeraars bieden vrouwen ook subsidies of gedeeltelijke vergoedingen. Particuliere zorgverzekeringen hebben vaak andere regelingen en vergoeden in sommige gevallen de kosten voor sterilisatie. Ook hier geldt dat je dit het beste individueel kunt navragen.
WAT KAN ER VERANDEREN NA STERILISATIE VROUW?
Na sterilisatie treden er bij vrouwen geen hormonale veranderingen op. De eierstokken blijven hormonen produceren en de menstruatiecyclus blijft als gebruikelijk doorgaan. De sterilisatie beïnvloedt het begin van de menopauze bij vrouwen niet. Toch zijn er enkele aspecten die kunnen veranderen:
- Anticonceptieve zekerheid: je hoeft je geen zorgen meer te maken over een zwangerschap, wat een opluchting kan geven.
- Seksleven: veel vrouwen ervaren een meer ontspannen seksleven omdat de angst voor een ongewenste zwangerschap wegvalt.
- Psychologische effecten: de definitieve keuze om geen (extra) kinderen te krijgen kan uiteenlopende emoties oproepen, van opluchting tot soms twijfel.
- Lichamelijke veranderingen: in zeldzame gevallen kunnen er verklevingen in de buikholte ontstaan, wat pijn kan veroorzaken.
- Post-sterilisatie-syndroom: sommige vrouwen rapporteren symptomen zoals hevigere menstruatiebloedingen of cyclusstoornissen. Het bestaan van dit syndroom is wetenschappelijk omstreden, omdat sterilisatie de hormonale balans niet beïnvloedt.
- Tevredenheid op de lange termijn: de meeste vrouwen zijn op de lange termijn tevreden met hun beslissing, vooral als ze ouder dan 30 jaar waren ten tijde van de sterilisatie en al kinderen hadden.
ZWANGER ONDANKS STERILISATIE VROUW – KAN DAT?
Hoewel sterilisatie een van de veiligste anticonceptiemethoden is, blijft er een minimaal restrisico op zwangerschap. De kans bedraagt ongeveer twee tot drie zwangerschappen per 1.000 gesteriliseerde vrouwen binnen 10 jaar na de ingreep.
Redenen voor zwangerschap ondanks sterilisatie kunnen zijn:
- Rekanalisatie: in zeer zeldzame gevallen kunnen de doorgesneden eileiders opnieuw aan elkaar groeien.
- Onvolledige afsluiting: als de eileiders niet volledig zijn doorgesneden of afgesloten, kan een zwangerschap ontstaan.
- Reeds bestaande zwangerschap: als er tijdens de sterilisatie al sprake was van een zeer vroege zwangerschap die nog niet kon worden vastgesteld.
- Ectopische zwangerschap: het risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is verhoogd na een sterilisatie. Dit is een medisch noodgeval en vereist onmiddellijke behandeling.
Als je na een sterilisatie tekenen van zwangerschap bemerkt, moet je onmiddellijk naar je arts gaan. Een vroege diagnose is cruciaal om mogelijke complicaties, zoals een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, uit te sluiten.
KAN EEN STERILISATIE VROUW ONGEDAAN GEMAAKT WORDEN?
Hoewel sterilisatie als een permanente anticonceptiemethode bedoeld is, bestaat er in sommige gevallen de mogelijkheid om de ingreep terug te draaien. Deze operatie wordt refertilisatie of tubaire reconstructie genoemd.
Het proces van refertilisatie:
- De doorgesneden uiteinden van de eileiders worden blootgelegd.
- Het littekenweefsel wordt verwijderd.
- De gezonde uiteinden van de eileiders worden weer aan elkaar gehecht.
Refertilisatie is echter niet altijd succesvol. De slagingskans hangt af van verschillende factoren, zoals de leeftijd van de vrouw, het type oorspronkelijke sterilisatie, de tijd sinds de sterilisatie en de lengte van de resterende eileiders. De kans op een succesvolle zwangerschap na een refertilisatie ligt tussen de 40% en 85%. Hoe jonger de vrouw en hoe korter de tijd sinds de sterilisatie, hoe hoger de kans op succes.
Dit is ook belangrijk om te overwegen:
- Refertilisatie is een complexe procedure, die door ervaren specialisten uitgevoerd moet worden.
- De kosten van refertilisatie zijn doorgaans hoger dan die van de oorspronkelijke sterilisatie en worden niet door de zorgverzekering gedekt.
- Het risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is verhoogd na refertilisatie.
Vanwege de risico’s en kosten van refertilisatie raden veel artsen aan om omkeerbare anticonceptiemiddelen zoals het spiraaltje of in-vitrofertilisatie (IVF) als alternatief te overwegen.
ALTERNATIEVEN VOOR STERILISATIE VROUW
Als je op zoek bent naar langdurige, maar niet per se permanente anticonceptie, zijn er verschillende alternatieven voor sterilisatie:
- Hormoonspiraal: biedt drie tot vijf jaar bescherming tegen zwangerschap. Met een Pearl-index van 0,16 tot 0,2 is het een zeer betrouwbare methode. Het kan zorgen voor lichtere en kortere menstruaties, maar kan ook hormonale bijwerkingen geven.
- Koperspiraal: afhankelijk van het model biedt het drie tot tien jaar bescherming. Het is hormoonvrij, maar kan tot hevigere menstruaties leiden.
- Hormoonstaafje: wordt onder de huid van de bovenarm ingebracht en werkt drie jaar. Pearl-index 0,01 tot 0,1, dus zeer betrouwbaar. Mogelijke hormonale bijwerkingen.
- Anticonceptiering: wordt maandelijks in de vagina geplaatst en geeft continu hormonen af. Pearl-index 0,4 tot 0,65.
- Driemaandelijkse injectie: wordt elke twaalf weken toegediend. Betrouwbaar (Pearl-index 0,2 tot 0,9), maar kan zorgen voor onregelmatige cycli.
- Vasectomie van de partner: sterilisatie bij de man is zeer betrouwbaar en minder ingrijpend dan bij vrouwen, maar ook permanent.
- Natuurlijke gezinsplanning (NFP): gebaseerd op observatie van de cyclus en ovulatie. Geen bijwerkingen, maar minder betrouwbaar en vereist discipline.
Elk van deze methoden heeft zijn eigen voor- en nadelen. De keuze voor het beste alternatief hangt af van individuele factoren zoals gezondheid, levensomstandigheden en persoonlijke voorkeuren. Het is het beste om je situatie en de verschillende opties te bespreken met je gynaecoloog.
Vergeet ook niet de klassiekers zoals condooms en de pil: ze zijn goede anticonceptiemethoden als je nog jong bent, als je een zwangerschap overweegt in de nabije toekomst, of als je flexibel wilt blijven, bijvoorbeeld als je niet in een vaste relatie zit.
VEELGESTELDE VRAGEN OVER STERILISATIE VROUW
BLIJF JE MENSTRUEREN NA EEN STERILISATIE?
Ja, na een sterilisatie blijf je je menstruatie behouden. Een sterilisatie beïnvloedt de hormoonspiegels of de menstruatiecyclus niet. De eierstokken blijven eicellen en hormonen produceren, maar de eicellen kunnen niet meer in de baarmoeder terechtkomen vanwege de geblokkeerde eileiders. De cyclus en menstruatie blijven dus onveranderd.
WAT ZIJN DE KOSTEN VAN EEN STERILISATIE VOOR VROUWEN?
De kosten voor sterilisatie bij vrouwen liggen meestal tussen de 500 en 1.500 euro, afhankelijk van de gebruikte methode en de kliniek. Een laparoscopie is over het algemeen goedkoper dan een incisie in de buik. In de meeste gevallen zijn deze kosten voor eigen rekening, aangezien verzekeraars sterilisatie alleen vergoeden als het medisch noodzakelijk is.
WAT ZIJN DE NADELEN VAN EEN STERILISATIE?
De belangrijkste nadelen van sterilisatie zijn:
- Onomkeerbaarheid: de beslissing moet als permanent worden beschouwd.
- Risico’s van de operatie: zoals bij elke chirurgische ingreep zijn er risico’s, zoals infecties of complicaties bij anesthesie.
- Psychologische impact: sommige vrouwen ervaren gevoelens van gemis of twijfels over hun beslissing.
- Geen bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen.
- Kosten: in de meeste gevallen moet de patiënt de operatie zelf bekostigen.
HOE OUD MOET JE ZIJN OM JE TE LATEN STERILISEREN?
Vanaf welke leeftijd kan sterilisatie worden uitgevoerd en zijn er andere vereisten? In Nederland is er geen wettelijk vastgestelde minimumleeftijd voor sterilisatie. In theorie kan elke vrouw vanaf 18 jaar zich laten steriliseren. In de praktijk zijn veel artsen echter terughoudend bij het steriliseren van erg jonge vrouwen, vooral als deze nog geen kinderen hebben. De meeste artsen raden aan te wachten met sterilisatie tot na het dertigste jaar, bij voorkeur als de vrouw al kinderen heeft. Dit komt omdat jongere vrouwen eerder de kans lopen hun beslissing later te betreuren.
CONCLUSIE: NEEM RUSTIG DE TIJD VOOR PERMANENTE ANTICONCEPTIE
Sterilisatie is een effectieve en permanente methode van anticonceptie voor vrouwen die er zeker van zijn dat ze geen (extra) kinderen willen. Het biedt veel zekerheid en kan bijdragen aan een ontspannen seksleven, omdat de zorgen over anticonceptie wegvallen. Het is echter essentieel om de keuze voor sterilisatie zorgvuldig te overdenken. Als je niet helemaal zeker bent of een flexibelere oplossing zoekt, zijn er veel alternatieven voor sterilisatie, variërend van langdurige hormonale methoden tot niet-hormonale opties.
