Krampen, hoofdpijn, uitputting – menstruatiepijn kan maandelijks een flinke impact hebben op veel vrouwen. Geen wonder, want het lichaam levert een enorme inspanning om het baarmoederslijmvlies af te stoten. Pijn en ongemak zijn daar helaas vaak onvermijdelijk. Van een licht trekkend gevoel tot slopende krampen: menstruatiepijn is net zo uniek als de cyclus zelf.
WAT ZIJN MENSTRUATIEPIJNEN?
Dysmenorroe – zo noemen experts menstruatiepijn – is een veelvoorkomende uitdaging voor veel vrouwen. Er is sprake van trekken en krampen in de onderbuik, wat soms kan leiden tot uitputting of zelfs braken. Maar waarom doet de menstruatie eigenlijk zoveel pijn? Dit komt door de manier waarop je cyclus werkt: elke maand bereidt de baarmoeder zich voor op een mogelijke zwangerschap. Wordt er geen eicel bevrucht, dan dalen de niveaus van oestrogeen en progesteron. Daardoor krijgt de baarmoeder het signaal dat het tijd is voor een grote schoonmaak. Prostaglandinen spelen hierin een cruciale rol: ze zorgen ervoor dat de baarmoeder samentrekt om het slijmvlies af te stoten. Een ingenieus systeem – maar niet zonder bijwerkingen.
SYMPTOMEN VAN MENSTRUATIEKLACHTEN
Wanneer de baarmoeder vlak voor de menstruatie krachtig samentrekt, merken de meeste vrouwen dat goed. Sommige vrouwen voelen een licht trekken, terwijl anderen zulke heftige pijn ervaren dat hun dagelijks leven of werk eronder lijdt. Deze klachten duren meestal 8 tot 72 uur. De krampen gaan vaak gepaard met andere symptomen:
- Krampachtige pijn in de onderbuik, vaak uitstralend naar onderrug of benen
- Hoofdpijn
- Maag-darmproblemen zoals diarree of constipatie
- Vermoeidheid en uitputting
- Misselijkheid en braken
Ook de gemoedstoestand kan flink schommelen. Stemmingswisselingen zijn voor veel vrouwen een herkenbaar onderdeel van deze fase.
OORZAKEN VAN MENSTRUATIEPIJNEN: WAAROM ZIJN ZE ZO PIJNLIJK?
Er kunnen verschillende redenen zijn waarom je onderbuik voor en tijdens je menstruatie protesteert. Meestal worden de pijnklachten veroorzaakt door natuurlijke processen in het lichaam. Soms is er echter sprake van een medische oorzaak.
PRIMAIRE DYSMENORROE
Als je menstruatiepijn al op jonge leeftijd begint, is dat meestal een teken dat je lichaam hard aan het werk is. Prostaglandinen zorgen er bij het begin van een nieuwe cyclus voor dat je baarmoeder zich samentrekt. Zo wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten en maakt je lichaam zich klaar voor een nieuwe kans op zwangerschap.
Het nadeel? Als er te veel prostaglandinen worden aangemaakt, reageren de zenuwen in de baarmoeder extra gevoelig. Het gevolg: pijnlijke krampen in de onderbuik.
SECUNDAIRE DYSMENORROE
Bij de meeste vrouwen worden de menstruatieklachten met de jaren milder, zeker na een zwangerschap. Maar als de pijn later juist toeneemt of plotseling ontstaat, kan er iets anders aan de hand zijn.
De meest voorkomende oorzaak van secundaire dysmenorroe is endometriose. Hierbij groeit baarmoederslijmvliesachtig weefsel buiten de baarmoeder. Dit kan hevige menstruatieklachten veroorzaken, zelfs zonder bloedverlies.
Andere mogelijke oorzaken zijn:
- Myomen: goedaardige spierknobbels in of rond de baarmoeder
- Adenomyose: slijmvlies dat ín de spierwand van de baarmoeder groeit
- Koperspiraaltje: kan bij sommige vrouwen zwaardere krampen veroorzaken
- Bekkenontstekingen: pijnlijk en altijd reden voor medisch onderzoek
- Cysten of tumoren op de eierstokken
- Littekenweefsel: bijvoorbeeld na een operatie of het verwijderen van poliepen
- Een nauwe baarmoederhals: kan de menstruatie moeilijker laten doorstromen
- Aangeboren afwijkingen: zoals misvormingen van de baarmoeder of vagina
# WIST JE DAT?
Menstruatiekrampen komen vooral bij jonge vrouwen veel voor: tussen de 50 en 75% van de meisjes en jonge vrouwen ervaart klachten. Bij ongeveer 10% zijn de pijnen zo heftig dat normaal functioneren nauwelijks mogelijk is. Het goede nieuws? Bij de meeste vrouwen neemt de ernst van de klachten met de jaren af.
MENSTRUATIEPIJNEN CORRECT DIAGNOSTICEREN
Helpen rust en zelfzorg niet voldoende tegen je menstruatiepijn? Dan is het tijd om de oorzaak verder te laten onderzoeken. Een arts zal dit systematisch aanpakken:
- Medische voorgeschiedenis: je krijgt vragen over het soort pijn, wanneer het optreedt, welke factoren invloed hebben en of er andere klachten zijn.
- Lichamelijk onderzoek: de onderbuik wordt onderzocht op gevoeligheid, zwellingen of andere afwijkingen.
- Beeldvormend onderzoek: een echo of MRI kan helpen om bijvoorbeeld myomen, cysten of andere veranderingen zichtbaar te maken.
- Aanvullend onderzoek: soms wordt een hysteroscopie (kijkonderzoek van de baarmoeder) of laparoscopie (kijkoperatie via de buik) uitgevoerd om de oorzaak te achterhalen.
MENSTRUATIEPIJN BEHANDELEN: WAT HELPT TEGEN DEZE PIJN?
Niet elke menstruatiepijn heeft dezelfde oorzaak – en dus vraagt ook niet elke pijn om dezelfde behandeling. Afhankelijk van de diagnose zijn er verschillende manieren om verlichting te krijgen.
BEHANDELING VAN PRIMAIRE DYSMENORROE
Bij pijn zonder onderliggende aandoening helpen pijnstillers zoals ibuprofen of naproxen vaak goed. Ook hormonale anticonceptiemiddelen die de eisprong onderdrukken, kunnen de klachten verminderen. Warmte, beweging en voldoende slaap ondersteunen het herstelproces en maken deze dagen draaglijker.
BEHANDELING VAN SECUNDAIRE DYSMENORROE
Als er wél een medische oorzaak is, richt de behandeling zich op het onderliggende probleem. Denk aan het verwijderen van myomen of endometrioseweefsel, of het toepassen van hormonale therapie met GnRH-agonisten of progestageen. In ernstige gevallen kan het blokkeren van zenuwbanen overwogen worden om pijnsignalen te verminderen.
# MENSTRUATIEVERLOF
In sommige landen zoals Japan, Zuid-Korea en Spanje bestaat het al: menstruatieverlof. Dit stelt vrouwen in staat om bij hevige menstruatiepijn vrij te nemen van werk. In Nederland en Duitsland is dit nog geen vast beleid, maar sommige bedrijven en start-ups experimenteren er al mee. Het doel: meer begrip en minder stress rondom het onderwerp menstruatie.
Menstruatiepijn verlichten met huismiddeltjes
Soms is geen medicatie nodig om verlichting te krijgen: eenvoudige huismiddeltjes kunnen al een groot verschil maken. Denk aan:
- Warmte: een warmwaterkruik, bad of verwarmende thee kan de spieren ontspannen en krampen verlichten.
- Rust en slaap: voldoende slaap en rustmomenten helpen je lichaam herstellen.
- Voeding: een evenwichtig dieet met verse ingrediënten ondersteunt je cyclus; vermijd cafeïne.
- Beweging: yoga, wandelen of lichte oefeningen verbeteren de doorbloeding en verlichten krampen.
- Ontspanningstechnieken: ademhalingsoefeningen, meditatie of tai-chi verminderen stress en pijn.
- Massage en acupressuur: zachte druk op specifieke punten, zoals net onder de knie, kan pijn verlichten.
- TENS: elektrische stimulatie die pijnsignalen vermindert en ontspanning bevordert.
- Micronutriënten: magnesium, calcium, omega-3 en vitamine D kunnen spierkrampen helpen tegengaan.
Menstruatiepijn behandelen met medicatie
Soms is extra ondersteuning nodig. Naast huismiddeltjes kunnen ook medicijnen helpen om menstruatiepijn effectief te verminderen.
Pijnstillers
- Ibuprofen, naproxen en diclofenac behoren tot de groep NSAID’s (niet-steroïde ontstekingsremmers). Ze remmen de aanmaak van prostaglandinen, de stofjes die pijn en krampen veroorzaken. Het is het beste om deze middelen al in te nemen bij de eerste tekenen van menstruatiepijn – of zelfs al vóórdat de bloeding begint.
- Naproxen werkt lang en is ideaal om de dag door te komen. Begin met een hogere dosering en verdeel de inname goed over de dag.
- Ibuprofen is geschikt voor kortdurende verlichting. Indien nodig kun je het elke zes uur nemen.
- Diclofenac is wat sterker en geschikt voor vrouwen bij wie andere middelen onvoldoende effect hebben. Let op de aanbevolen dosering.
- Paracetamol is een alternatief als NSAID’s niet goed worden verdragen, al is het minder krachtig tegen menstruatiekrampen.
Let op: vermijd acetylsalicylzuur (aspirine) tijdens de menstruatie, omdat dit de bloeding kan versterken.
Hormoontherapie tegen menstruatiepijn
Als pijnstillers onvoldoende helpen, kan hormonale therapie verlichting bieden. Deze onderdrukt de eisprong, wat de pijn aanzienlijk kan verminderen.
Voorbeelden van hormonale behandelingen zijn:
- De anticonceptiepil
- Vaginale ring
- Hormoonpleister
- Hormoonspiraaltje (zoals het Mirena-spiraaltje)
- Hormoonimplantaat
- Driemaandelijkse injectie
Bij ernstige klachten – bijvoorbeeld bij endometriose – kunnen ook sterkere hormonale behandelingen worden ingezet, zoals:
- GnRH-agonisten of -antagonisten: deze grijpen diep in op de hormonale cyclus en onderdrukken de menstruatie tijdelijk volledig.
- Danazol: een synthetisch hormoon dat soms wordt gebruikt, maar vanwege de bijwerkingen niet als eerste keus geldt.
Jouw arts kan samen met jou bepalen welke optie het beste aansluit bij jouw situatie.
JE VRAGEN OVER MENSTRUATIEPIJN
Wat helpt direct bij menstruatiepijn?
Warmte werkt vaak direct verzachtend: een kruik op je buik, een warm bad of een kop kruidenthee kunnen wonderen doen. Pijnstillers zoals ibuprofen of naproxen verlichten de krampen snel. Beweging helpt ook – al is het maar een rustige wandeling – omdat het de doorbloeding stimuleert.
Waarom hebben sommige vrouwen zo’n ernstige menstruatiepijn?
Dit komt meestal door prostaglandinen: stofjes die ervoor zorgen dat de baarmoeder samentrekt. Bij een hoge concentratie veroorzaken ze heftigere krampen. Soms is er een medische oorzaak, zoals endometriose of myomen. Waarom de ene vrouw meer pijn ervaart dan de andere, is helaas niet altijd duidelijk.
Wanneer is menstruatiepijn niet meer normaal?
Als de pijn zo intens is dat je niet normaal kunt functioneren, of als ze optreedt buiten je menstruatie om, is het verstandig om een arts te raadplegen. Ook als de pijn plots erger wordt of je eerder geen klachten had, is onderzoek nodig.
Welke medicijnen helpen tegen menstruatiepijn?
NSAID’s zoals ibuprofen, naproxen of diclofenac remmen de aanmaak van prostaglandinen en verlichten zo de pijn. Hormonale anticonceptie kan de klachten ook verminderen door de menstruatie lichter te maken of uit te stellen.
Welke thee helpt bij menstruatiepijn?
Kruidentheeën zoals vrouwenmantel, kamille, duizendblad en kamperfoelie hebben een ontspannende en krampverminderende werking. Drink ze warm en neem de tijd om tot rust te komen.
Wanneer ontstaat menstruatiepijn?
De pijn begint meestal vlak voor of aan het begin van de menstruatie, wanneer het lichaam actief bezig is het baarmoederslijmvlies af te stoten. Hoe lang en hoe heftig de pijn is, verschilt per persoon en per cyclus.
CONCLUSIE: ZOEK HULP IN PLAATS VAN TE BLIJVEN DOORLOPEN MET PIJN
Menstruatiepijn is een veelvoorkomend, maar niet te onderschatten probleem. Je hoeft niet elke maand te lijden – er zijn veel manieren om de klachten te verlichten, van warmte en beweging tot medicijnen en hormoontherapie. Het belangrijkste: neem jezelf serieus. Blijf niet rondlopen met pijn die je belemmert in je dagelijks leven. Hulp zoeken is geen zwakte, maar een stap naar meer comfort en kwaliteit van leven – elke dag van de maand.
