Seks is heerlijk — maar veilige seks is nóg beter. Toch rust er op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) nog altijd een taboe. Zonde, want hoe meer je weet, hoe beter je jezelf én anderen kunt beschermen. In dit artikel lees je alles over soa’s: wat het zijn, hoe ze worden overgedragen, welke symptomen erbij horen, en hoe je het risico op een infectie zo klein mogelijk houdt.
Wat zijn seksueel overdraagbare aandoeningen?
Soa staat voor seksueel overdraagbare aandoening, in het Engels ook wel STI (Sexually Transmitted Infection). Het gaat om infecties die worden overgedragen via seksueel contact, zoals vaginale, anale of orale seks. Soms worden ze veroorzaakt door bacteriën, soms door virussen of schimmels.
Er bestaan verschillende soorten soa’s — de ene gevaarlijker dan de andere — en ze verlopen niet altijd met duidelijke symptomen. Regelmatig testen is dus geen overbodige luxe.
De bekendste soa’s op een rij
Hieronder vind je een overzicht van de meest voorkomende soa’s, inclusief symptomen, behandeling en wat je moet weten.
Chlamydia
- Veroorzaakt door een bacterie
- Vaak géén symptomen
- Mogelijke klachten: afscheiding, pijn bij plassen, buikpijn, tussentijdse bloedingen
- Bij vrouwen risico op onvruchtbaarheid
- Goed te behandelen met antibiotica
Gonorroe (druiper)
- Veroorzaakt door een bacterie
- Klachten: gele of groene afscheiding, pijn bij plassen, ontstekingen
- Komt vaak zonder klachten voor bij vrouwen
- Behandeling: antibiotica (let op: resistentie neemt toe)
Syfilis
- Bacteriële soa met meerdere stadia
- Symptomen: eerst een pijnloze zweer, later huiduitslag, koorts, orgaanschade
- Kan zonder behandeling ernstige gevolgen hebben
- Behandeling: penicilline
Genitale herpes
- Virusinfectie (meestal HSV-2)
- Klachten: pijnlijke blaasjes, jeuk, griepgevoel
- Niet te genezen, wel te onderdrukken met antivirale medicatie
- Virus blijft levenslang in je lichaam
HPV (humaan papillomavirus)
- Virus met meer dan 100 varianten
- Sommige types veroorzaken genitale wratten
- Andere kunnen leiden tot baarmoederhalskanker en andere kankers
- Vaak zonder klachten
- Vaccinatie aanbevolen vóór eerste seksuele contact
Hepatitis B en C
- Virusinfecties die de lever aantasten
- Symptomen: moeheid, buikpijn, geelzucht (maar vaak geen klachten)
- Hepatitis B is seksueel overdraagbaar, C minder vaak
- Tegen hepatitis B bestaat een vaccin
- Hepatitis C is goed te behandelen
HIV
- Tast je afweersysteem aan, kan leiden tot aids
- Eerste klachten lijken op griep
- Lange tijd symptoomloos
- Met medicatie (antiretrovirale therapie) goed te behandelen
- Preventie via condooms en PrEP
Candidose
- Schimmelinfectie, meestal door candida albicans
- Symptomen: jeuk, branderigheid, witte afscheiding
- Niet primair een soa, maar kan door seks worden overgedragen
- Behandeling: antischimmelmiddelen
Trichomonas
- Parasiet die vooral bij vrouwen klachten geeft (vaginale afscheiding, jeuk, geur)
- Mannen hebben vaak geen klachten
- Goed te behandelen met medicatie
Hoe raak je besmet met een soa?
De naam zegt het al: seksueel overdraagbare aandoeningen worden overgedragen via seksueel contact. Maar wat valt daar precies onder?
Overdrachtsroutes:
- Vaginale, anale en orale seks
- Uitwisseling van lichaamsvloeistoffen (sperma, bloed, vaginale afscheiding)
- Genitaal huid-op-huidcontact
- Gebruik van besmette seksspeeltjes
- Van moeder op kind tijdens zwangerschap of bevalling
WIST JE DAT…
…je ook besmettelijk kunt zijn zonder symptomen? Regelmatig testen is daarom essentieel!
Verschillende soorten infecties
Soa’s worden veroorzaakt door verschillende ziekteverwekkers. De soort bepaalt hoe je het behandelt:
- Bacteriële soa’s (zoals chlamydia, gonorroe, syfilis): goed behandelbaar met antibiotica
- Virale soa’s (zoals hiv, herpes, HPV, hepatitis): niet te genezen, maar wel te onderdrukken
- Schimmelinfecties (zoals candidose): goed te behandelen met antischimmelmedicatie
Zo bescherm je jezelf tegen soa’s
Het klinkt misschien eng, maar met de juiste voorzorgsmaatregelen kun je het risico flink verlagen:
1. Gebruik altijd bescherming: condooms bij vaginale, anale en orale seks en beflapjes bij orale seks op vulva of anus
2. Laat je regelmatig testen: zeker als je wisselende partners hebt
3. Communiceer met je sekspartner: bespreek testen, bescherming en wensen
4. Laat je vaccineren: tegen HPV en hepatitis B
5. Overweeg PrEP bij verhoogd hiv-risic: medicatie om hiv-infectie te voorkomen
6. Wees alert met alcohol en drugs: ze beïnvloeden je grenzen en beslissingen
7. Let op je intieme hygiëne: maar overdrijf het niet. Te veel wassen kan de balans verstoren
8. Vermijd seks bij een actieve infectie: wacht tot behandeling klaar is en je arts groen licht geeft
9. Weet waar je op moet letten: kennis is bescherming. Wees geïnformeerd!
Veelgestelde vragen over soa’s
Wat zijn de meest voorkomende symptomen van een soa?
-
Afscheiding (penis, vagina of anus)
-
Pijn bij plassen
-
Jeuk, branderigheid
-
Zweren, wratten, blaasjes
-
Koorts, buikpijn
-
Soms helemaal geen klachten
Wat als ik denk dat ik een soa heb?
-
Geen paniek: veel soa’s zijn goed behandelbaar
-
Vermijd seksueel contact
-
Laat je testen bij huisarts, GGD of soa-kliniek
-
Informeer je partner(s)
Moet ik bij elk vermoeden naar de dokter?
Ja! Alleen een arts kan een betrouwbare diagnose stellen. Liever een keer te veel getest dan te laat behandeld.
Hoe groot is de kans dat je een soa krijgt?
Dat hangt af van je gedrag. Onbeschermde seks, veel wisselende partners en alcohol/drugsgebruik vergroten het risico. Condoomgebruik en testen verlagen het.
Hoe vertel ik mijn partner dat ik een soa heb?
-
Wees eerlijk, begripvol en direct
-
Kies een rustig moment
-
Leg uit dat je onder behandeling bent
-
Moedig aan om zich ook te laten testen
Kan ik een soa krijgen door te zoenen?
Ja, bijv. herpes, syfilis of (heel zelden) hepatitis B. De kans is klein, maar het kán. Zeker bij wondjes of zweren in de mond.
Is seks zonder penetratie ook risicovol?
Ja. Denk aan huid-op-huidcontact, gebruik van seksspeeltjes of orale seks. Ook dan kun je een soa oplopen.
Conclusie: soa’s zijn geen taboe, maar een realiteit
Je gezondheid begint bij kennis. Wees eerlijk tegen jezelf, tegen je partner(s) en stel je vragen als je twijfelt. Regelmatig testen, veilige seks en open communicatie zorgen ervoor dat je met een gerust hart kunt genieten — zonder zorgen over soa’s.
Liever zeker dan besmet. Want: bescherming is sexy.
